Ticaret savaşlarından en çok dünya refahının olumsuz etkileneceği aşikârdır. İfade özgürlüğü, insan hakları konusunda çok daha güvenilir bir ülkedir. Perifer oluşturmada Çin in başarısız kalacağı ön görülebilir, ABD çok daha önceden yumuşak gücünü oluşturmuştur. Çin in liberal değerlere uyum sağlayan zamanla daha liberal bir ülke olması beklenir. Çin in tasarruf kültürü ve ABD nin tüketim kültürü göz önünde bulundurulmaldır. Bu yüzden Çin in dünyada daha emredici konuma gelebileceği düşünülmelidir Çin in dünyada ABD yi geçip bir hegemon olmasına ABD nin engel olacağı ise aşikardır. Çalışmamızda özellikle politik ekonominin iki teorisi liberalizm ve merkantilizm çerçevesinde ABD-Çin ticaret savaşları ele alınmıştır. Konunun diğer bir politik ekonomi teorisi olan Marksizm üzerinden çalışılması gerekmektedir. Bir ivme yakalandığı şüphesiz, ancak finans dünyasından ekonomik çıkarlarına gönüllü bir şekilde sırt çevirmelerini beklemek fazla iyimser bir tutum. Özellikle bankalar ve finans şirketlerinin yıllarca fosil yakıtlara verdikleri destekleri gizlemeye çalıştıkları ifade ediliyor. Bu yüzden emisyon verilerinin şeffaflıkla paylaşılması ve verilen taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğinin izlenmesi büyük önem taşıyor.

• İklim krizi günlerinde doğayı savunmak, dünyada verilebilecek en tehlikeli mücadelelerden birine dönüşebiliyor.
• Gezegen platformu, gazetecilerin başta iklim ve ekoloji olmak üzere kamu sağlığı, emek, kentsel dönüşüm gibi alanlarda uzmanlaşmasını teşvik etmek amacıyla ilk fiziksel atölyesini İstanbul’da düzenliyor.
• Kapsamlı bir yol haritası belirlemeye doğru atılan ilk adım, Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’un açıkladığı 22 maddelik Marmara Denizi Koruma Eylem Planı.

Atmosfere yayılan sera gazının karbon yakalama çözümleriyle denkleştirilmesine “karbon telafisi” (carbon offset) adı veriliyor. İklim krizi ile mücadele giderek bilim insanlarının katkılarıyla tanımlanmış, ölçülebilir hedeflere dayalı politikalar üzerine inşa ediliyor. Bunların başında atmosfere salınan insan kaynaklı sera gazı miktarının düşürülmesi geliyor. Düzenli artışın önce durdurulup kontrol altına alınması, ardından da düşük karbon ekonomisine geçiş iklim mücadelesinin önemli safhaları. Özel şirketlerin ve bürokratların menfaatleri ile çatışan doğa savunucularına karşı işlenen cinayetler tüm dünyada artıyor. Londra merkezli uluslararası sivil toplum kuruluşu Global Witness’ın Temmuz 2020’de yayınladığı rapora göre, sadece 2019’da 212 toprak ve doğa savunucusu öldürüldü.

Ancak bu eylem planında alınması vaat edilen tedbirlerin büyük bölümünü, kamu kurumları tarafından çoktandır hayata geçirilmesi gereken temel uygulamalar oluşturuyor. Tüm bu eksiklikler kamuoyu baskısı olmadan en basit adımların dahi atılamayacağını ortaya koyuyor. Geçtiğimiz haftasonunda ABD’nin batı yakasında, Kaliforniya eyaletinde ulusal park statüsünde olan Ölüm Vadisi (Death Valley) bölgesinde sıcaklık 54 derece olarak ölçüldü. Bu ölçümün dünya üzerinde şu ana kadar ölçülmüş en yüksek ortam sıcaklığı olarak kayda geçebileceği söyleniyor. Güney Kaliforniya’da Palm Springs Cumartesi günü 48.8 dereceyi görürken, Las Vegas 47.2 derece ile yine bugüne kadarki en sıcak gününü yaşadı.

Çalışmalarda bilgi edinme başvurularında bilgi istenebilecek kurumların listesi bilmehakki.org https://casinom-hub.com/ ise üzerinden incelenebilir. Başvuru yapacak gazetecilerden, bilme hakkı çerçevesinde Türkiye’den bir ya da birden fazla kurumdan edinecekleri bilgileri temel aldıkları, iklim krizini merkezine alan bir haber konusu belirlemeleri istenecek. Burs kazanan gazetecilere çalışmalarını yürütürken rehberlik sağlanacak. Ekoloji alanında hem teorik çalışmalar yapan hem de sahadaki her mücadelede desteğini esirgemeyen akademisyen Beyza Üstün’ün Kobane davasında tutuklu yargılanmasına parantez açtık. Marmara Denizi’nin kirlenmesinde tek etken kuşkusuz sanayi kirliliği değil, ancak yapılan değerlendirmelerde sanayi kirliliğinin boyutu ile ilgili somut verilere ulaşamıyoruz. Ayrıca sanayicilerin son yıllarda giderek artan çevreci görünme çabası, sorumluluktan kaçınmalarına da sebep olabilir.

ENBD, Banking on Climate Chaos raporunun listesinde değerlendirmeye alınmadı, ancak banka Dubai Emiri ve ailesinin yönetiminde olan Dubai Yatırım Korporasyonu adındaki varlık fonuna ait. ENOC, yani Dubai’nin ulusal petrol şirketi de aynı çatı altında yer alıyor. 2007’de Oyak Bank’ı satın alan Hollandalı ING Bank, fosil yakıtlara en çok yatırım yapan bankalar listesinde 28. Paris Anlaşması’nı mecliste neredeyse altı yıl sonra onaylayan, fosil yakıtlara halen çok yüksek kamu desteği sağlamayı sürdüren Türkiye’de bankacılık sektörü fosil yakıtlara yatırım konusunda ne kadar bilinçli? Hükümetin Paris Anlaşması’nı geciktirdiği dönemde iş dünyası, dünyadaki trendlerden geri kalmamak adına “net sıfır emisyon” hedeflerini gündemine almaya başladı. Ancak, hemen hemen her etik kriterin benimsenmesinde yaşandığı üzere, Türkiye’de özel sektörün bu konuda izlediği tutum ikircikli ve yanıltıcı söylemlere gebe.

Şeffaflık olmadan hesap verebilirlik beklemek iyimserlikten öteye geçmiyor. Altın Kemer Plajı’nın 2012’de İzmit Körfezi’nin Mavi Bayrak sertifikası alan ilk plajı haline gelmesi vaktiyle bir “mucize” olarak değerlendirilmişti. Kocaeli’nin Karamürsel ilçesinde, Hereke ve Dilovası kıyılarının tam karşısında bulunan bu plaj daha geçtiğimiz sene yeniden Mavi Bayrak almaya hak kazandı. Altın Kemer, “deniz salyası” olarak adlandırılan müsilajla kaplanan ilk sahillerden biri oldu. Norveç ve İsveç’in de kuzey kesimleri de sıcak hava dalgasından etkileniyor. Norveç’in Nordland ilçesinde yer alan  Saltdal bölgesinde de Temmuz başı sıcaklık 34 santigrat dereceye kadar çıktı. Finlandiya’nın Kuzey Kutup Dairesinde bulunan Laponya bölgesinde bulunan Utsjoki-Kevo istasyonunda ise 107 yıl sonra sıcaklık rekoru kırıldı. Bölge, Temmuz ayı başında 0.9 santigrat derece daha düşük ısıya ulaşarak 33.7  dereceyi gördü.

Ayrıca etik bankacılık gibi kazancı maksimize etmeye dayalı olmayan yepyeni modeller ortaya çıkıyor. İklim mücadelesinde sadece hükümetlerin değil, finans dünyasının da kazançlarının bir kısmından vazgeçerek dönüşmesi şart. Bir başka deyişle, gezegenin kurtuluşu iklimi bu hâle getiren ekonomik sistemin değişmesini gerektiriyor. 11 soruda, bankaların fosil yakıt yatırımlarını mercek altına alıyoruz. MAÖ boyutları kapsamında ise mobbing uygulayan kişilerin akademisyen ve öğrenci olabileceğini düşünen veya sürece dair fikri olmayan katılımcılar arasında olduğu belirlenmiştir (Tablo 17).

Bu, kuruluşun doğa savunucularına karşı işlenen cinayetleri izlemeye başladığı 2012 yılından bu yana en çok cinayetin yaşandığı sene. Paris Anlaşması’nın imzalandığı Aralık 2015 ile pandemi öncesi dönem arasında ise ortalama haftada dört toprak ve doğa savunucusu öldürülmüş. Öldürülen insan hakları savunucuları anısına çevrimiçi bir anıt-çetele niteliği taşıyan HRD Memorial’da bugün ismi geçen birçok hak savunucusu Aysin ve Ali Ulvi Büyüknohutçu gibi doğayı savundukları için katledilenler. Öte yandan, yabancı sermayeli bankaların ortakları arasında, doğrudan ya da dolaylı olarak karbon emisyonların artışında pay sahibi bankalar var. Finansbank’ın hisselerini 2015’te satın alan QNB yani Katar Ulusal Bankası yıllardır Katar petrol ve doğalgaz faaliyetlerine finansman sağlıyor. Denizbank’ın 2019 yılına kadar ana hissedarı dünyada fosil yakıt emisyona yatırım yapan bankalar listesinde 47. Sırada olan Rus Sberbank iken, banka Dubai’nin hükümete bağlı ENBD’ye satıldı.

Gezegen’in, 4982 sayılı Bilgi Edinme Yasası’ndan yararlanılan ve iklim, kamu sağlığı ya da emek konularını merkezine alan haber-araştırma projeleri için açtığı burs çağrısı sonuçlandı. Başvuranlar arasında üç gazeteci Friedrich Naumann Vakfı’nın (FNF) katkısıyla sunacağımız burs desteğine değer görüldü. Buna örnek olarak Rahmi Koç’un başkanlığında kurulan Deniz Temiz Derneği ya da TURMEPA’nın dergisinin müsilajla ilgili sayısı gösterilebilir. Nitekim Tüpraş, Aygaz, Opet, Henkel, Enka gibi firmaların desteğiyle çıkarılan dergide, müsilaja dair kaleme alınan yazıda “müsilajın ana sebebi evsel atıklar” ve “iklim değişikliği ve insan baskısı sebebiyle bu durum tekrarlanabilir” gibi başlıklar tercih edilmiş. Oysa Zeynepgül Alp’in Gezegen için hazırladığı haberde alıntılanan uzmanlar Marmara’nın sularının ısınmasının en önemli nedeni kirlilik olarak gösteriyor.

Gazeteciliğin emeğinin değerini geri kazandırma anlayışıyla mecrada yalnızca telifli içeriklere yer veriyor. Araştırmacı haberciliğin yanı sıra, yaşam alanlarını koruyan ya da çevre talanı nedeniyle hayatları etkilenen yurttaşların hikâyelerini aktarmak, beri taraftan teknik ve teknolojik inovasyonlara yer vererek çözüm gazeteciliğinin gelişmesini de sağlamak Gezegen’in amaçları arasında. MULTIMOORA sonuçlarına göre sırasıyla ilk üç il, İstanbul, Bursa ve Kayseri; son üç il, Bitlis, Hakkari ve Siirt olarak tespit edilmiştir. İnovasyon çıktılarına göre yapılan bu sıralamada sanayi üretiminin yoğun olduğu bölgeler üst sıralarda yer almaktadır. Bununla birlikte sıralamanın sonlarında sanayinin daha az gelişmiş olduğu ve hayvancılığın önemli bir geçim kaynağı olduğu doğu illerinin yer aldığı görülmektedir. Bahsedilen denkleştirme ya da karbon nötr durumu, bir hükümet ya da özel bir işletmenin başka bir ülkenin karbon salım hakkını satın almasıyla sağlanabiliyor. 2015’te imzalanan Paris Anlaşması’na gidilen süreçte salım hakkı üzerinden ticaret yapılması sıklıkla gündeme gelmiş ve eleştirilmişti. Bilim insanları ve iklim aktivistleri, “iklim adaleti” vurgusuyla gelişmiş ülkelerle kalkınmakta olan ülkeler arasında karbon salım hakkı anlaşmaları yapılmasına karşılar. Bunun yerine, kalkınmakta olan ülkelerde karbon sıfır toplumlar oluşmasına imkân tanımak için iklim alanındaki finansal desteklerin artması talep ediliyor. – Net sıfır emisyon hedefinin ana eksenini oluşturan unsur enerji üretiminde fosil yakıtların kullanımına son verilmesi; ulaşım da dâhil olmak üzere her alanda enerji ihtiyacının temiz, yenilenebilir enerji kaynakları ve enerji verimliliği politikasıyla sağlanması. Bunu büyük çapta gerçekleştirmek için bazı hükümetler uzun vadeli planlar geliştirmeye başladılar. – Hükümetler, uluslararası hukuk çerçevesindeki taahhütlerini yerine getirerek, doğa savunucularının mücadelelerini güvenli bir şekilde vermelerini sağlamalı.